Vlaanderen neemt elke dag gemiddeld 3,8 ha extra open ruimte in

Bouwshift

Vlaanderen is een sterk verstedelijkte regio, met een hoog ruimtebeslag en een hoge verhardingsgraad. Dit leidt tot druk op de open ruimte en op de bodem, die essentieel zijn voor functies zoals voedselproductie, biodiversiteit en waterberging, koolstofopslag en klimaatregulatie. De overheid stuurt daarom aan op een ‘bouwshift’ is om de open ruimte maximaal te vrijwaren en bestaand ruimtebeslag beter te benutten. Het bijkomend ruimtebeslag moet dalen tot 0 ha/dag tegen 2040 en de verhardingsgraad in openruimtebestemmingen moet afnemen met 20% tegen 2050.

De situatie anno 2024

Elk jaar komt de open ruimte meer onder druk te staan, terwijl deze cruciaal is voor biodiversiteit, voedselproductie of waterberging. In 2022 was 441 500 hectare, of ongeveer een derde van Vlaanderen, ingenomen ten behoeve van de mens. Het gaat onder meer om huizen en tuinen, industrie, voorzieningen, landbouwinfrastructuur, wegen, recreatieruimte en parken. “Gemiddeld zagen we een driejaarlijkse aangroei van 5.000 ha, ofwel 15.000 ha netto aangroei sinds 2013”, zegt Ann Heylens, woordvoerder van het Departement Omgeving. “Dit is de som van in totaal 26.000 ha bijkomend ruimtebeslag én tegelijkertijd bijna 11.000 ha verdwenen ruimtebeslag in bijna 10 jaar.”

Meer dan één derde van het ruimtebeslag bestaat uit huizen en tuinen, gevolgd door transportinfrastructuur (19%). De toename van het ruimtebeslag is dan ook voornamelijk te wijten aan deze twee categorieën.

Elk jaar komt de open ruimte meer onder druk te staan

Elk jaar komt de open ruimte meer onder druk te staan

Verkeerde plek

Het Bouwshiftrapport 2024 toont ook aan dat het bijkomende ruimtebeslag de afgelopen tien jaar niet op de meest geschikte plekken is terechtgekomen. “De inname van de open ruimte steeg het meest in landelijk Vlaanderen. Het gevolg hiervan is dat de landelijke gebieden in Vlaanderen verder krimpen. Ook de meeste vergunningen voor nieuwbouwwoningen komen terecht in landelijk gebied, en 15% ervan volledig buiten het bestaande ruimtebeslag. De versnippering van het Vlaamse landschap zet zich verder. Zo wordt een vierde van alle nieuwbouwwoningen gebouwd buiten de kernen.”

Voorzichtige kentering

De laatste jaren tekent zich wel een kentering af. Het tempo waarin de mens ruimte voor zichzelf inneemt vertraagde van 5 ha/dag in de periode 2013-2019 tot 3,8 ha/dag tussen 2019 en 2022. In 2015 bedroeg het ruimtebeslag zelfs nog 6 ha per dag. Hierdoor daalt ook de gemiddelde ruimtelijke voetafdruk per Vlaming. Anno 2022 neemt elke Vlaming gemiddeld 659 m2 ruimte in. “Inzake ruimtebeslag gaat het dus de goede richting uit en zitten we bijna aan het tussentijdse doel van 3 ha bijkomend ruimtebeslag per dag in 2025. Maar er is nog veel werk aan de winkel. Want tegen 2040 moet dat 0 ha bedragen”, aldus de woordvoerder.

Verdere stappen nodig

Met verharding gaat het evenwel de verkeerde kant op. Uit eerdere cijfers van het Departement Omgeving bleek dat deze tussen 2013 en 2021 steeg van 14,2 naar 15,3 procent van de totale oppervlakte in Vlaanderen.  

Het verminderen van het ruimtebeslag en de verharding zijn essentieel voor de toekomstige omgevingskwaliteit in Vlaanderen. Er zijn al heel wat stappen gezet, zoals sensibiliseringscampagnes, realisatie van voorbeeldprojecten en decreetwijzigingen, maar blijvende aandacht is nodig.

Het Rapport Bouwshift kan u HIER nalezen.