Wat is een Sponsstad? Lessen uit het buitenland

Twee problemen

Talloze steden wereldwijd hebben te maken met twee ogenschijnlijk niet-gerelateerde uitdagingen: overstromingen en droogte. Deze twee problemen zijn echter niet zo los van elkaar te zien als ze lijken. Gewoonlijk hebben steden last van hoge temperaturen, wat verergerd wordt door het stedelijk hitte-eiland-effect, terwijl ze op andere momenten te maken krijgen met onverwachte niveaus van plotselinge regenval. Hierdoor kunnen installaties voor de afvoer van regenwater de hoeveelheden water niet meer aan. Naarmate steden traditionele infrastructuur uitbreiden, neemt de "bedekking" met asfalt en beton toe, wat het ondoordringbare gebied vergroot en de ruimte voor waterafvoer of -afvoer vermindert, en het stedelijk hitteprobleem alleen maar verergert. Klimaatverandering verergert op zijn beurt beide problemen. Deze situatie is intussen gekend en wereldwijd bedenkt men oplossingen om steden te ontharden en waterbeheersbaar te maken.

Sponssteden zijn één manier om deze problemen te verlichten. De term "Sponsstad" ontstond voor het eerst in China, in een aantal gecoördineerde projecten die door de centrale overheid werden goedgekeurd. Een Sponsstad is een stad die gekenmerkt wordt door de aanleg van extra groene gebieden en beton vervangt door doorlatende oppervlakken. Deze oppervlakken absorberen water tijdens regenval. Als vervolgens het warme weer overheerst, verdampt het water en koelt het de stad af.

Wat definieert een Sponsstad?

Het concept van de Sponsstad heeft een aantal belangrijke componenten. Dr. Heiko Sieker, Ereprofessor voor Stedelijke Hydrologie aan de Technische Universiteit van Berlijn, merkt op dat het belangrijk is om te onthouden dat de Sponsstad "niet één enkele technologie is, het is meer een soort gereedschapskist van verschillende technologieën". Verschillende wateropslagtechnologieën, die hij omschrijft als "meestal laagtechnologisch", kunnen worden toegepast afhankelijk van de omstandigheden om een integrale aanpak van de Sponsstad te realiseren.

Deze tools en technologieën omvatten absorberende oppervlakken zoals groene daken, groene gevels en 'wales' of greppels. Greppels zijn gebieden met begroeiing en doorlatende bodemlagen eronder, die fungeren als ondiepe afvoeren om regen en regenwater op te vangen. Dr. Sieker legt uit dat vanuit technisch oogpunt alle Sponsstadtechnologieën eenvoudigweg "wateropslag zijn, net als een waterkelder of een reservoir." Bovendien kunnen absorberende groene gebieden vervuild regenwater van straten reinigen om ervoor te zorgen dat het de drinkwaterbronnen of andere waterlichamen zoals rivieren, beken en meren niet bereikt.

De term "Sponsstad" wordt niet overal gebruikt, maar het concept wordt internationaal op tal van plaatsen toegepast, en het wordt een steeds populairdere methode om het stedelijk hitte-eiland-effect te verlichten. Het concept staat bekend als "Watergevoelig Stedelijk Ontwerp" (WSUD) in Australië en het Midden-Oosten, "Duurzame Stedelijke Afvoersystemen" (SuDS) in het Verenigd Koninkrijk en "Natuurlijke Afvoersystemen" in Seattle.

China: Chongqing

Veel van de oorspronkelijke projecten van Sponssteden in China traden in actie na de overstromingen in Beijing in 2012. Kongjian Yu, nu de decaan van de Faculteit Bouwkunde van de Universiteit van Peking, slaagde erin de goedkeuring van de centrale overheid van China te krijgen en meer aandacht te krijgen voor het concept: in 2014 vaardigde de centrale overheid uit dat tegen 2020 in 20% van de stedelijke gebieden 70% van het regenwater hergebruikt moest worden. Tegen 2030 moet dit 80% zijn. In steden zoals Wuhan, Chongqing en Xiamen werden pilots voor Sponssteden gestart.

Het Sponsstadproject in Chongqing is een voorbeeld van een succesvolle pilot: in 2020 was 24,2% van het stedelijke gebied van de stad getransformeerd. Tegen 2025 hopen ze meer dan 45% van de stad te hebben die voldoet aan de eisen van de Sponsstad.

Berlijn: Rummelsburg

Een andere stad met uitgebreide Sponsstadprojecten is Berlijn. Berlijn is een van de weinige steden in Duitsland die geen water van bronnen of andere bronnen leidt. In plaats daarvan komt al het drinkwater van Berlijn uit het grondwater binnen de stadsgrenzen. Dit betekent dat het waterbeheer zorgvuldig moet gebeuren, omdat er potentieel is voor afvalwater en regenwater om het drinkwater en andere waterlichamen te verontreinigen.

Het meeste water stroomt uit via de Spree, de belangrijkste rivier die door de stad loopt. De stroomsnelheid is echter laag. Dit betekent dat bij zware stormvloeden het water niet snel genoeg door de leidingen en afvoersystemen kan bewegen, wat resulteert in overstromingen. Dr. Sieker legt uit dat na overstromingen in 2017 een politieke toezegging werd gedaan om de concepten van de Sponsstad 'bij elke nieuwe ontwikkeling in Berlijn' wettelijk te verplichten." Het project in Rummelsburg belicht de Sponsstadbenadering die tot nu toe in Berlijn is gekozen.

Seattle: South Thornton

Een voorbeeld van een recente toepassing van het concept van de Sponsstad is het South Thornton Natural Drainage System (NDS) Project in Seattle. Dit project heeft tot doel te voorkomen dat vervuild regenwater in Thornton Creek stroomt, evenals het bieden van extra groene ruimte en straatbomen, verkeersremmende maatregelen en verminderde straatoverstromingen. Om aandacht te vestigen op de ecologische voordelen van natuurlijke afvoersystemen, heeft Seattle Public Utilities samen met het City of Seattle Office of Arts & Culture (ARTS) zelfs een kunstenaar ingeschakeld om een installatie op de locatie te creëren.

Conclusie

Sponssteden zijn een klimaatvriendelijke ontwikkelingsbenadering met weinig gekende nadelen. Er zijn zeer weinig nadelen aan Sponssteden, hoewel projecten mogelijk moeite hebben om oppervlakken te vinden waar interventies kunnen worden toegepast, aangezien stedelijke ruimtes vaak in strijd zijn of zijn gereserveerd voor andere doeleinden. Dr. Sieker merkt op dat een van de grootste uitdagingen politiek van aard is: er moet altijd instemming zijn om een nieuwe interventie op te zetten, en er blijft een onderhandelingsproces met andere afdelingen in het stadsbestuur om daadwerkelijk dingen voor elkaar te krijgen.

Desalniettemin zijn Sponssteden in zijn opinie "de beste en goedkoopste manier om zich aan te passen aan klimaatverandering in steden met een hitteprobleem." Met de toegevoegde voordelen van overstromingspreventie, verwijdering van vervuild regenwater en het creëren van meer groene ruimtes, zijn Sponssteden een uitstekende stedelijke ontwikkelingsbenadering om toe te voegen aan het gereedschap van beleidsmakers.