European Garden Awards 2024 breken lans voor klimaatadaptatie

Inspiratiebron

Het EGHN is samen met partners in vijftien Europese landen (waaronder België en Nederland) in 2010 begonnen met de European Garden Award. Er zijn twee standaardcategorieën met prijzen die elk jaar worden uitgereikt en extra categorieën die in sommige jaren worden toegevoegd.

De twee standaardcategorieën zijn:

• Ontwerp of concept van een hedendaags park of tuin,
• Beheer of ontwikkeling van een historisch park of tuin.

Andere categorieën zijn onder andere:

• Speciale prijs van de stichting Schloss Dyck,
• Bescherming of ontwikkeling van een cultuurlandschap;
• Grootschalige groene netwerken en ontwikkelingsconcepten;
• Klimaatbeperkende maatregelen in parken en tuinen;
• Special Award van de internationale jury.

Nominaties worden gedaan door leden van de internationale jury en sinds 2020/2021 ook middels een open oproep. Bij de beoordeling wordt rekening gehouden met aspecten zoals innovatieve implementatie en beheer, stadsontwikkelingsaspecten, duurzaamheid, goede bezoekers- of educatieve diensten of vrijwilligerswerk, evenals de hoge kwaliteit van de restauratie of het moderne ontwerp van een park of tuin. De awards genieten in heel Europa erkenning die veel verder reikt dan de EGHN en dienen als inspiratiebron en model voor andere projecten.

Verlaten steengroeve

De 1e prijs van de Schloss Dyck Foundation's Special Award werd toegekend aan Nad Dzherelom in Lviv, waarmee voor de eerste keer een tuin uit Oekraïne een European Garden Award heeft ontvangen. Nad Dzherelom is een heel bijzondere plek voor binnenlandse ontheemden, ontstaan uit een verlaten steengroeve. De structuren van dit landschap zijn zoveel mogelijk behouden bij de aanleg van een meer, speelplaatsen en zitgedeeltes. Het gebruikte materiaal zorgt ervoor dat de natuur zoveel mogelijk van de plek kan terugwinnen. Nad Dzherelom is een initiatief van de gemeenteraad van Lviv en van organisaties die zorgen voor mensen die zwaar zijn getroffen door de oorlog.

Klimaatneutraal kasteel en/of park

Dankzij een subsidie van het federale programma “Aanpassing van stedelijke ruimten aan klimaatverandering” voor haar project om een klimaatneutraal kasteel en/of park te realiseren en te promoten, kon de Stichting Schloss Dyck drie winnaars uitreiken in de categorie “Klimaataanpassingsmaatregelen in parken en tuinen”. De winnaars ontvingen allemaal een 1e prijs, omdat zij - met heel verschillende uitgangspunten, locaties en doelen - laten zien dat dergelijke dringend noodzakelijke maatregelen niet alleen culturele waarden kunnen veiligstellen, maar ook nieuwe stedelijke kwaliteiten, aantrekkelijke landschappen en ecologische voordelen kunnen creëren.

De eerste winnaar is ‘Mount Stewart’ (VK) dat de verrassende diversiteit van microklimaten laat zien in een historisch park dicht bij de kust en toont hoe het landschap moet worden aangepast aan de gevolgen van klimaatverandering, inclusief de verplaatsing van delen van de tuin en de introductie van nieuwe, winterharde planten, terwijl tegelijkertijd de historische waarden en buitengewone schoonheid behouden blijven.

De ‘Grüner Bunker St. Pauli’ (Duitsland), de tweede winnaar van een 1e prijs in deze categorie, is een uniek openbaar park van hoge milieukwaliteit en sociaal-culturele betekenis in Hamburg. Het park bestaat voornamelijk uit een daktuin en een 560 meter lang groen bergpad dat naar de 58 meter hoge voormalige luchtafweerbunker leidt. Bomen en andere planten werden speciaal geselecteerd om goed te gedijen op deze moeilijke locatie.

De derde 1e prijs voor een klimaatadaptatieproject ging naar de 'Waterdunen' in Nederland. Het project combineert de behoefte aan kustbescherming met de creatie van een nieuw getijdenlandschap dat de biodiversiteit, recreatiemogelijkheden en de economische kracht van de regio vergroot.

Historisch park of tuin

De herkenbare ontwikkeling van het terrein met nieuwe tuinen en landschappen, een reeks historische tuinen, een ontwerp van hoge kwaliteit en zorgvuldig onderhoud waren de elementen die de juryleden ervan overtuigden om 'Walmer Castle and Gardens' (VK) dit jaar de 1e prijs toe te kennen in de categorie “Beheer of ontwikkeling van een historisch park of tuin”. Deze 1e prijs is een eerbetoon aan dit succesverhaal van English Heritage. De twee 2e prijzen in de categorie “Beheer of ontwikkeling van een historisch park of tuin” gingen naar parken in Tsjechië en Frankrijk.

'Lednice Palace' (CZ) en het bijbehorende park zijn de parel van het Lednice-Valtice gebied, dat sinds 1966 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. De 2e prijs is een eerbetoon aan de restauratie en herinrichting van de gebouwen en tuinen in de afgelopen jaren. Bezoekers kunnen 550 soorten bomen uit de hele wereld ontdekken. Het Palm House, ontworpen als een artistieke biotoop, is een blikvanger.

Het huidige uitzicht van de tuinen van het 'Manoir d'Eyrignac' (FR), al 22 generaties in het bezit van dezelfde familie, is gebaseerd op oude manuscripten en illustraties en combineert aspecten van een renaissancetuin uit de 'grand siècle' met middeleeuwse moestuinen en een hedendaags ontwerp. Meer dan 300 buxus- en taxussculpturen omzomen de lanen en tonen de uitmuntendheid van de vormsnoeikunst met schaar, touw en schietlood.

Hedendaags park of tuin

In de categorie “Ontwerp of concept van een hedendaags park of tuin” werd niet één tuin, maar een uniek landschap vol hedendaagse tuinen bekroond met de 1e prijs: het 'Festival International de Jardins - Hortillonnages' in Amiens (FR). Sinds 2010 worden ontwerpers, architecten en kunstenaars uitgenodigd om innovatieve ideeën voor tuinen in te zenden. De door art & jardins | Hauts-de-France en haar jury geselecteerde ideeën worden vervolgens gerealiseerd in dit waterlandschap bij Amiens dat te voet of per boot kan worden bezocht. Bezoekers ontdekken er niet alleen verrassende tuinen, maar krijgen ook een beter begrip van de relatie tussen natuur, kunst, geschiedenis, maatschappij en over de effecten van klimaatverandering.

In ‘The Hepworth Wakefield Garden’ (UK), de winnaar van een 2e prijs in deze categorie, is er ook een sterke wisselwerking tussen kunst en tuinontwerp. De tuin van Tom Stuart-Smith rond een nieuw museumcomplex is gebaseerd op een naturalisme dat de diepe verbondenheid van de kunstenaar met het landschap weerspiegelt. Meer dan 14.000 vaste planten, 120 meter heggen, 52 bomen en struiken en 60.000 voorjaarsbollen vormen een levendige en bruisende omgeving voor kunstinstallaties en zijn op zichzelf al een belangrijke attractie.

Een uitgebreide groene strategie draagt veel bij aan de sfeer en kwaliteit van wonen en werken in het zich snel ontwikkelende gebied Zürich-West (CH). Een bijzonder en essentieel element van deze strategie, en daarom bekroond met de 2e prijs, is de 'Atmos Daktuin', ontworpen door Studio Vulkan en EM2N. Deze tuin biedt niet alleen rustige zones voor contemplatie en groepswerk, maar ook rijke vegetatie, zorgvuldig geselecteerd om in de gegeven omstandigheden te groeien en als buffer voor regenwater te dienen.

Meer over Waterdunen (Breskens)

Eind jaren negentig stond de regio Zeeuws-Vlaanderen voor verschillende uitdagingen: een zwakke zeewering, de kust moest versterkt worden, de economie en leefbaarheid van de regio stonden op een laag pitje en er was veel getijdennatuur verloren gegaan door de verdieping van de Westerschelde. De Waterdunen zijn daarom meer dan alleen een kustversterking. Het is een uniek natuur- en recreatiegebied voor de lokale bevolking, dagjesmensen en toeristen. Waterdunen brengt alles samen: zoutwatergetijdennatuur, waterveiligheid, kustverdediging, zoutwateraquacultuur, natuur, recreatie en economische ontwikkeling. Het water in Waterdunen komt uit de Noordzee en komt het gebied binnen via een speciale getijdenduiker. De getijden zijn gedempt: minder hoog bij vloed en minder laag bij eb dan aan de zeekant. Toch brengen de getijden leven in het gebied. Met het water komt er voedsel voor allerlei dieren, zoals wormen, krabben en garnalen. Dit trekt op zijn beurt weer duizenden vogels aan. Onder invloed van de getijden beginnen zoutmoerassen te groeien, waardoor het mogelijk wordt om zilte organismen zoals zeegroenten en oesters te kweken. Het eerste zoute water stroomde in 2019 binnen. Het gebied werd in 2022 opengesteld voor het publiek. In de tussentijd is er 350 hectare wad, kwelder en recreatiegebied gecreëerd. Er zijn ook vogelkijkhutten, nieuwe en verbeterde wegen, fietspaden, drie gemarkeerde wandelroutes en parkeerplaatsen aangelegd. Er is een duincamping en er zijn vakantiehuisjes.

Meer over de Grüner Bunker St. Pauli

Hoewel de voormalige luchtafweerbunker als Flakturm IV een stille getuige is van het ‘Derde Rijk’ en een gruwelijk oorlogsverleden met zich meedraagt, ontpopt de locatie zich vandaag tot een indrukwekkend complex met stadstuin, ontworpen door Landschaftsarchitektur+ dat eveneens in Hamburg is gevestigd. De hoogbouwbunker, een van de grootste in Duitsland met een vloeroppervlak van 75 x 75 meter, is uitgebreid met vijf piramidevormige verdiepingen tot een hoogte van 58 meter. Een 560 meter lang groen bergpad leidt via hellingen en trappen naar het dak. In totaal is er meer dan 7.600 vierkante meter openbaar en gemeenschappelijk groen gecreëerd, met nog eens 1.700 vierkante meter gevelbegroening. Ongeveer 4700 planten maken van de bunker een natuurlijke oase in de stad. Voor dit unieke project was het vooral belangrijk om rekening te houden met de specifieke kenmerken van de locatie. Vanwege de onbeschutte ligging van de stadstuin bovenop de nieuwe dakconstructie van de bunker, moesten de bomen en struiken niet alleen droogte- en vorstbestendig, maar ook windbestendig zijn. Onder andere Acer campestre, Malus domestica 'Weißer Winterglockenapfel', Pinus sylvestris, Acer neglectum 'Annae', evenals verschillende struiken, klimplanten, hagen en overhangende struiken sieren de bunker. Het groene dak en de gevel van het gebouw uit de Tweede Wereldoorlog fungeren als een natuurlijk airconditioningsysteem voor het hele complex, dat een hotel, evenementenlocaties, ruimtes voor sociale en culturele projecten en nog veel meer omvat. Dit baanbrekende landschapsarchitectuurproject wordt ook wetenschappelijk bewaakt. Meer dan 60 sensoren verzamelen gegevens over hoe de verschillende planten het microklimaat (vochtigheid, temperatuur, enz.) op hun respectieve locaties beïnvloeden.