Meer zon, meer groen, meer bescherming, meer beleving

Ontslordigen

Wie regelmatig een bezoekje brengt aan de Belgische kust, is vertrouwd met het typische beeld van een eindeloze steen- en betonvlakte met horecaterrassen die de wandelweg doorkruisen of parkeerplaatsen tot bijna aan het strand. “Groen, ruimte en een gevoel van rust ontbreken”, stellen Frederik Deny (Gemeente Middelkerke) en Philip Moyersoen (MOP Urban Design). “Ook in Middelkerke groeide de wens om de zeedijk te ‘ontslordigen’ en in te zetten op meer beleving. Een andere belangrijke factor voor het hertekenen van de zeedijk was de noodzaak om duurzame maatregelen te nemen tegen toekomstige zeespiegelstijgingen en extreme weersomstandigheden.”

Opvallende keuze

In 2017 kozen het gemeentebestuur en een projectgroep voor een concept dat komaf maakt met de traditionele, harde vernieuwing. In de plaats daarvan kwam een combinatie van ‘zachte’ en ‘harde’ oplossingen. “De grasdijken brengen een groene buffer met wandelpaden voor de residentiële zones van de zeedijk. De golfdempende uitbouw (GDU) introduceert een sierlijke wandeldijk met terrassen voor het toeristische handelscentrum van de badplaats. Geen pijlrechte strook zand en steen meer, maar een dansende, golvende en hellende strandlijn. Westende was het eerst aan de beurt, eind 2023 was de promenade helemaal klaar.”

Een bijkomende opsteker is dat het concept waarbij de natuur een deel van de oplossing is, een stuk minder op het budget weegt. “Bij een traditionele stenen renovatie zouden de bouwkosten 30 tot 40 procent hoger hebben gelegen.”

Gecontroleerde duin

Het project kenmerkt zich door vier deelconcepten: meer zon, meer bescherming, meer groen en meer beleving. “Dankzij de wandelpaden in de grasdijk en het bijkomende niveau van de GDU heeft de promenade gemiddeld twee uur sneller zon dan de vroegere zeedijk. Op het wandelpad in de grasdijk is dat zelfs vier uur. De zeewaartse verschuiving van de horecaterrassen zorgt ervoor dat ook die sneller in de zon baden.”

De keuze voor een langere strandhelling en inheemse helmgrassen in een afgevlakte en gecontroleerde duin, maakt dat het strand minder onderhevig is aan klifvorming bij stormweer. “De zee moet een langere helling overwinnen, terwijl de grassen in de grasdijk opwaaiend zand vasthouden. De overslagelementen van de GDU beschermen het handelscentrum en de dorpskern bij eventuele extreme golfslag en springtijen, en dat voor heel lange termijn.”

De overslagelementen zijn meer dan louter infrastructuur. “Textuur, kleur en vormgeving maken dat ze opgaan in de omgeving. De zandkleur en de ergonomische vormgeving laten toe om met zicht op zee te genieten of om op te liggen.”

Natuurlijke ode

De grasdijken zorgen dan weer voor een groter groengevoel tussen het strand en de dijk. “Het ‘duinpark’ tussen strand en dijk doorbreekt de vlakheid met een zacht golvende groenkleur. Als kers op de taart werd een botanische tuin met 74 soorten en 20.820 planten aangelegd tussen de GDU en de zeedijk, een natuurlijke ode aan inheemse strandbloemen en duinplanten.

Ingewerkte en mooi uitgelijnde horecaterrassen zorgen voor rust, meer ruimte en een betere horecabeleving op de 16 meter brede promenade (vroeger was dat 12 meter). Deze is nu obstakelvrij en biedt een vrij horizontaal zicht en meer open ruimte. “Nieuwe wandelpaden hebben naast zitbanken ook meer en beter bereikbare strandtoegangen. Enkel op de GDU zijn er nog brede trappen die naar het strand leiden. Het strandplein aan Rauschenberg fungeert als bindmiddel van het totale project. Het sierlijke knooppunt tussen dijk, grasdijk en strand met de reusachtige sierbank is symbolisch voor de nieuwe aanpak: open, verbindend en esthetisch.”

Positieve ervaring

Tijdens het bouwproces ontving het gemeentebestuur amper klachten. Op de omgevingsvergunning kwam zelfs geen enkel bezwaar. “De nieuwe promenade groeide in een mum van tijd uit tot een ‘must see’ aan de Belgische kust. De waardering van Westende als badplaats kent een gevoelige hausse. Nu al vestigen er zich nieuwe handelszaken. Omwonenden prijzen de vergroening en verbreding van de zeedijk. Om nog maar te zwijgen van het mooiere zicht.”

Het is nu de bedoeling om dit concept van zachte en harde oplossingen ook door te trekken naar de Middelkerkse zeedijk. “Momenteel prijkt dezelfde GDU-constructie al voor SILT, het nieuwe casinogebouw. Een oostelijke grasdijkzone zal de verbinding maken met de zeedijk richting Oostende, een westelijke grasdijkzone zal tot aan de Logierlaan lopen.”

Masterplan Kustveiligheid

De projecten maken deel uit het Masterplan Kustveiligheid van het agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK). Na een grondige analyse werd in 2011 beslist om de ganse kustlijn tot minstens 2050 te beschermen tegen grootschalige overstromingen door de zogenaamde ‘duizendjarige storm’ waarbij rekening wordt gehouden met een zeespiegelstijging tot 30 cm. Een derde van de kustlijn was daar niet tegen bestand en had bijkomende bescherming nodig om de veiligheid te kunnen (blijven) garanderen.

De Westendse promenade in cijfers

• Totale projectlengte: 1650 m
• 70% zachte oplossing (1150 m beschermende zandmassa en helmgras) en 30% harde oplossing (500 m GDU)
• De grasdijken hebben 31.124 m² helmgraszone met 4447 helmgrasbundels
• De harde materialen bestaan vooral uit 28.797 betonklinkers (3455 m²)
• Veertien rustpunten (56 zitplaatsen) + 75 extra zitplaatsen op de keermuren
• 74 plantensoorten en 20.920 planten in de botanische tuin
• Plaats voor 250 fietsen

Bron: Databank Publieke Ruimte